Doğum, hem oldukça heyecanlı hem de ağrılı bir süreçtir. Kadınların hayatları boyunca yaşayabilecekleri en şiddetli ağrılardan biri, doğum ağrısıdır. Bu bakımdan günümüzde doğum ağrılarını dindirmek hem ilaçlar yoluyla hem de psikolojik yöntemlerle mümkün hale gelmiştir.

İlk olarak 1846 yılında doğumda genel anestezi uygulanmıştır. Günümüzde hala, sezaryen operasyonlarının çoğunluğu genel anestezi uygulamasıyla gerçekleştirilmekte, ancak yavaş yavaş genel anestezinin yerini lokal anestezi uygulamaları almaya başlamaktadır.

Anne adaylarının kendilerini doğuma hazırlaması aşamasında, tüm doğum sürecinde ağrı önleyici yöntemler hakkında bilgilendirilmeli, hayatları boyunca yaşayabilecekleri en şiddetli ağrılardan biri konusunda seçim olanağı sağlanmalıdır.

Günümüzde doğum sırasında uygulanan en popüler anestezi yöntemi, ağrı önleyici bir metot olarak karşımıza çıkan epidural anestezidir. Bir diğer doğumda uygulanan anestezi yöntemi ise, spinal anestezidir. Sezaryenle doğum yapacak anne adaylarının karşısına genel anestezi ya da bölgesel anestezi olmak üzere iki temel seçenek çıkmaktadır.

Doğumda Genel Anestezi Nasıl Uygulanmaktadır?

Günümüzde genel anestezi yöntemi, özellikle sezaryen doğum sürecinde sıklıkla kullanılan yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır.

• Genel anestezi sırasında anne tamamen uyutulmakta ve bu nedenle bebeğin doğumuna tanık olamamaktadır.
• Genel anestezinin en önemli aşamasını, entübasyon adı verilen aşama oluşturmaktadır. Anne adayının ağız boşluğundan solunum yollarına doğru entübasyon tüpü yerleştirilmekte ve anne adayının solunumunun, anestezi uzmanı kontrolünde bu tüpe bağlanan oksijen kaynağıyla devam etmesi sağlanmaktadır.
• Bebek doğduktan sonra, kas gevşeticilerinin etkisini gideren ilaçlar uygulanmaktadır.
• Genel anestezide, entübasyon tüpü çıkarıldığı zaman anne adayının solunumu ve tüm yaşamsal reflekslerinin geri dönmesi sağlanmaktadır.

Genel anestezi; aspirasyon, zor entübasyon, aşırı kanama ve yeni doğan bebekle ilgili sorunlar olmak üzere muhtemel risklere sahiptir. Ayrıca genel anestezi, tamamen uyutulma ve bebeğin doğumuna tanık olamama sebebiyle daha az tercih edilmeye başlanmış, doğumlarda epidural anestezi uygulamalarında artış gözlemlenmiştir.

Bölgesel Anestezi Yöntemleri

Sezaryen doğumlarda anne adaylarının karşısına çıkan iki seçenekten biri epidural anestezi diğeri ise spinal anestezidir.

Spinal Anestezi

Spinal anestezi yöntemi, lokal anestezi ilaçlarının, dura zarının altında yer alan beyin-omurilik sıvısına enjekte edilmesiyle gerçekleştirilmektedir. Spinal anestezi uygulaması sırasında, epidural anesteziye kıyasla çok daha düşük dozda ilaç verilmekte ve anestezinin etkisi çok daha kısa sürede ortaya çıkmaktadır. Spinal anestezi uygulamasında, operasyon bölgesinde ağrının kesilmesine ek olarak, kişide tam bir hissizlik durumu oluşmaktadır.

Epidural Anestezi

Epidural anestezi yönteminde, omuriliği ve omurilikten çıkan sinirleri saran, ‘dura’ adı verilen zarın etrafına lokal anestezi ilaçları uygulanarak, meydana gelen ağrının beyin bölgesine iletilmesi engellenmektedir. Epidural anestezi uygulamasıyla, alt omurga seviyesinden çıkan sinir lifleri bloke edilmekte ve böylece vücudun alt yarısında duyu azalması sağlanmaktadır.

Epidural anestezi uygulaması ile, ağrı duyusunun ortadan kaldırılması sağlansa bile, anne adayı operasyon sırasında dokunma, dokuların çekilmesi veya gerilmesi gibi durumları hissedebilmektedir. Temel olarak, vücudun istenilen bölgesinde ağrı duyusunun durdurulmasına yönelik olarak uygulanan epidural anestezi yönteminde amaç, tüm duyuların kaybı olan genel anesteziden farklı olarak, sadece ağrı duyusunun durdurulmasıdır. Dolayısıyla yapılan uygulamadan, dokunma ve sıcaklık gibi duyular etkilenmemektedir.

Epidural Anestezi Nasıl Uygulanmaktadır?

• Doğum sancılarının başlamasıyla epidural anestezi uygulanmadan önce, serum tedavisine başlanmaktadır.
• Oturur ya da yan pozisyonda, sırtın kamburlaştırılması ve hareketsiz kalınmasıyla, epidural anestezinin daha çok etkili olması sağlanmaktadır.
• Bel bölgesine lokla anestezi ilaçları uygulanarak, omuriliği saran zarların arasındaki bölgeye bir iğne yoluyla girilmekte ve plastik bir katater yerleştirilmektedir. İğnenin çıkarılıp kataterin bırakılmasıyla, ilaçların uygulanması ve dozların tekrarlanmasına olanak sağlanmaktadır.

Epidural Anestezinin Faydaları Nelerdir?

Bölgesel anestezi yöntemi olarak epidural anestezinin avantajlı durumlarını şu şekilde sıralayabilmekteyiz;

• Epidural anestezi uygulamasıyla, doğum eylemi uzun sürse de anne adayına daha konforlu bir bekleme süreci sağlanabilmektedir.
• Doğum sırasında tamamen uyutulmadığı ve ağrı hissetmediği için anne adayları açısından güzel bir deneyim yaşanması sağlanabilmektedir.
• Anne adayının doğum sürecine aktif katılımı sağlanmaktadır.
• Epidural anestezi, anne adayının doğum sürecinde dinlenmesini, rahatlayıp gevşemesini ve doğumda ıkınma evresine aktif şekilde katılabilmesini sağlamaktadır.

Epidural Anestezinin Uygulanmaması Gereken Durumlar Nelerdir?

Epidural anestezinin uygulanmaması gereken durumlar, şu şekilde sıralanabilmektedir;

• Anne adayının kan seyreltici, aspirin gibi ilaç kullanımları söz konusu olduğu zaman.
• Anne adayının kan sayımı sonucunda, kan pulcuklarının düşük olması durumunda.
• Aşırı kanama veya şok tablosu söz konusu olduğunda.
• Rahim ağzı açıklığının 4 cm olmadığı durumlarda.
• Doğumun çok hızlı ilerlediği ve katater uygulamasına zaman kalmadığı durumlarda.

Epidural Anestezinin Olumsuzlukları Nelerdir?

• Epidural anestezi uygulaması, kan basıncının ani olarak düşmesine sebep olabilmektedir. Bu nedenle kan basıncının sürekli takip edilmesi gerekmektedir.
• Omurilik sıvısının sızmasına bağlı olarak baş ağrısı yaşanabilmektedir. Bu durum spinal anestezi uygulamasında daha çok gözlemlense de epidural anestezi uygulamasında da meydana gelebilmektedir.
• Epidural anestezi uygulamasıyla, ıkınmada zorluk yaşanabilmekte, kulak çınlaması, titreme, bulantı ve idrar yapmada zorluk gibi yan etkiler görülebilmektedir.

Epidural anestezi uygulamasında, ağrılı bir uyaran olmadığı halde dokuların çekilmesi ve gerilmesi gerçekleştiği için, bu durum bazı anne adaylarını rahatsız edebilmektedir. Bu nedenle, sezaryen operasyonlarında spinal ve epidural anestezi yöntemleri artık birlikte kullanılmaktadır. Epidural ve spinal anestezi yönteminin birlikte uygulandığı yöntem, kombine spinal epidural anestezi adını almaktadır.