Gebelikten Korunma Yöntemlerinin Kısa Tarihçesi

İnsanlar, gebeliğin cinsel birleşmenin sonucunda meydana geldiğini kavradığı andan itibaren, gebeliği kontrol altına alma yöntemlerini kullanmaya başlamışlardır. Dolayısıyla diyebiliriz ki, doğum kontrol yöntemlerinin kullanılması insanlık tarihi kadar eski bir yere sahiptir. Öyle ki, insanın cinsel birleşme yoluyla dünyaya geldiğini belirten ilk metinler, 4000 yıl önce eski mısır rahipleri tarafından yazılmış papirüslerdir. Yine en eski yazımlarda, gebeliği önleme amacıyla kullanılan tampon ve süngerlerden bahsedilmektedir.

Ülkemizde Cumhuriyet’in ilk yıllarında, doğurganlığı özendirici bir politika izlenmiş ancak artan doğum oranlarının beraberinde, istemli yapılan düşükleri ve anne ölümlerini getirmesi durumları gözlenmiştir. Hızlı bir nüfus artışının da gözlenmesiyle, gebeliklerle ilgili daha sağlıklı ve bilinçli yöntemler kullanılmaya ağırlık verilmiştir. Nüfus artışının da gebeliklerinde daha sistemli ve dengeli şekilde meydana gelmesini sağlamak amacıyla yeni yöntemler izlenmiştir. Aile planlaması yapılanması da bu durumun sonucu olarak karşımıza çıkmıştır.

Gebelikten Korunma Yöntemlerinin Önemi

Bütün bireyler ve çiftler için, istedikleri zamanda ve istedikleri sayıda çocuk sahibi olmaları sağlık açısından önemli bir yerde durmaktadır. Sağlıklı aralıklarla ve sorumluluk sahibi şekilde davranarak, bakılabilecek kadar çocuk dünyaya getirilmesi öncelikle bireyin, ailenin ve genel itibariyle ülkenin yararına olmaktadır.

Gebelikten Korunma Yöntemlerinin Birey Bazında Önemi

Gebelik, birey bazında ele aldığımızda keyifli olduğu kadar risklere açık bir süreçtir. Gebelik, kadın vücudunun ve organların sistemlerinin yeniden şekillenmesi itibariyle dikkatli ve titizce takip edilmesi gereken önemli bir süreçtir. Dolayısıyla bu sürecin öncesi de en az sonrası kadar bilinçli ve titiz şekilde ele alınmalıdır.

Öncelikle, gebeliğin istenmeyen bir süreç olarak karşımıza çıkmaması, yani bilinçli ve sorumluca karar verilmiş bir durum olması önemlidir. İstenmeyen gebelikler, beraberinde olumsuz sonuçları getirebilmekte ve bu durum hem psikolojik hem de fizyolojik birtakım zararlar oluşturabilmektedir. Gebelikten korunma yöntemleriyle istenmeyen gebeliklerin, dolayısıyla istemli düşüklerin önüne geçilebilmektedir. Ayrıca, doğum yaşı da bireyin sağlığı için gebelikte önemli bir faktördür ve gebelikten korunma yöntemleriyle, daha sağlıklı anne ve çocukların dünyaya gelmesi için uygun zamanlama da sağlanabilmektedir.

Gebelikten korunma yöntemleri, bireyde aşırı doğurganlık durumunda ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarının da önüne geçmek için gerekli ve etkili bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Aşırı doğurganlık, beraberinde kansızlık başta olmak üzere jinekolojik hastalıkları, doğuma bağlı olarak meydana gelebilecek rahatsızlıkları getirebilmektedir. Çok ve sık gebelik, hem annenin sağlığını hem de çocukların sağlığını ciddi anlamda tehdit edebilmektedir.

Gebelikten Korunma Yöntemlerinin Genel Olarak Önemi

Dünya nüfusunun hızla ve kontrolsüzce artması, hem içinde yaşadığımız dünyaya hem de dünya üzerindeki nüfusun yaşam standartlarına önemli derecede olumsuz etki etmektedir.

İnsan aklı yardımıyla, içinde yaşadığı dünyanın kendisine sunduğu kaynakları hayatta kalmak ve kendi varlığının devamlılığını sağlamak amacıyla değerlendirmektedir. Ancak kontrolsüz şekilde meydana gelen nüfus artışları, bu kaynakların kullanımının da bilinçsizce yapılmasına sebep olmaktadır. Bu durum, günden güne tükenen yaşam kaynaklarıyla birlikte dünya üzerindeki her bir bireyin yaşam standartlarını da olumsuz yönde etkilemektedir. Kısacası dünyaya gelen her bireyin eşit şekilde yararlanabilmesi gereken kaynaklar, bilinçizce süren bir işleyiş sonucu, dolaylı olarak henüz dünyaya gelmemiş olan bireylerin de yaşamını olumsuz etkilemektedir.

Gebelikten Korunma Yöntemleri

Gebelikten korunma yöntemlerinin birçoğu halen klinik aşamada olmasına ve geliştirilmeye devam etmesine rağmen, temel olarak 4 tane ana başlığa sahiptir:

1. Hormonal Yöntemler: Hormonal yöntemler genelde etkili yöntemlerdir. Özellikle, oral ilaçların yan etkileri azdır ve son derece etkili yöntemlerdir. Enjekte edilen hormonal yöntemlerin de kullanımı son zamanlarda artış göstermiştir. Vajinal halkalar ve kontraseptif bantlar ise hala üzerinde çalışılmakta olan ve kullanıma sunulan yöntemlerdir.

• Kombine oral ilaçlar (Hap); kadınlık hormonu içeren haplar her gün bir adet kullanım durumunda, yumurtalıklardan yumurta hücresinin çıkmasını engeller ve rahim ağzındaki salgıları kalınlaştırarak spermin geçip rahme ulaşmasını engeller. Düzenli kullanılırsa fazlasıyla etkili olan, kullanımı kolay yöntemlerdir. Adet dönemlerini düzenleyerek kanamaların miktarını azalttığından kansızlığın önlenmesine yardımcı olur. Rahim ve yumurtalık kanserine karşı koruyucu niteliktedir. Kansızlığı önleyebilir, rahim ve yumurtalık kanserine karşı koruyucudur.
• Enjekte edilen ilaçlar (İğne); ayda bir ya da üç ayda bir yapılan iğnelerin içindeki hormon kana karışarak yumurta hücresinin oluşumunu engeller. Rahim ağzındaki salgıları koyulaştırarak sperm geçişini güçleştirir.
• Vajinal halkalar (ring)
• Kontraseptif bant (Tarnsdermal kontraseptif)
• Minihaplar
• Post koital haplar (Ertesi gün hapı); korunmasız cinsel ilişkiden sonraki 72 saat içinde uygulanması gereken bir yöntemdir. Gebelik oluştuktan sonra etkili olan bir yöntem değildir. Düşük yaptırıcı değildir. Rutin bir korunma yöntemi değildir.
• Deri altı kapsüller (Türkiye’de kullanılan bir yöntem değildir)

2. Rahim İçi Araçlar: Küçük, esnek materyalden yapılmış içinde bakır ya da ilaç içeren araçtır. Erkek tohum hücrelerinin yumurtayı döllemesini engelleyerek gebeliği önleyen yöntemdir.

• Bakırlı rahim içi araçlar
• Hormonlu rahim içi araçlar

3. Bariyer Yöntemler: Son yıllarda özellikle AIDS ve cinsel yolla bulaşan hastalıkların artması üzerine bariyer yöntemlere yönelmeler artmıştır. Yerleştirme ve çıkarılması kolaydır, vücuda yan etkisi bulunmamaktadır.

• Vajinal sünger -Kondom (Kadın kondomu ve erkek kondomu olarak iki farklı niteliktedir)
• Sperm öldürücüler (fitil, köpük, tablet vb.)
• Diyafram, ince plastikten oluşan ve rahmin hazneye açılı kısmını örten kapaktır.

4. Cerrahi Yöntemler:

• İrreversibl sterilizasyon
• Tüp ligasyonu (Kadında tüplerin bağlanması)
• Vazektomi (Erkekte tohum kanallarının bağlanması)

Gebeliği önleyici Modern Yöntemler

Kadına ait yöntemler ve erkeğe ait yöntemler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Kadına ait yöntemler, doğum kontrol hapları, rahim içi araçları, diyafram, kadın kondomu, sperm öldürücüler, enjekte edilen iğnelerdir. Bu yöntemler geri dönülebilir yöntemlerdir. Kalıcı bir kadına ait yöntem olarak tüplerin bağlanması yöntemi bulunmaktadır.

Erkeğe ait yöntemler, geri dönülebilir bir yöntem olarak kondom, kalıcı bir yöntem olarak ise, kanalların bağlanması yöntemi bulunmaktadır.