Gebelik Nedir ve Gebelik Süreci

Kadınların son menstruasyonun ilk gününden itibaren geçen dokuz ay 10 günlük veya 40 haftalık süre gebelik adını almaktadır. Gebelik süreciyle birlikte kadın vücudunda önemli fizyolojik değişimler meydana gelir ve bu sebeple gebelik dönemi sağlık ve hastalık arasındaki hassas bir dönemdir diyebiliriz.

Hemen hemen her kadının en büyük hayali çocuk sahibi olmaktır diyebiliriz. Bu sebepledir ki gebelik, tatlı heyecanlarla ve iyi beklentilerle başlayan fizyolojik bir süreçtir. Özellikle günümüzde bilim ve teknolojinin gelişmesi itibariyle, çoğunlukla gebelikler ve doğumlar daha sorunsuz gerçekleşse de bilinmelidir ki, bütün gebelikler risk altındadır. Bebeklik, çocukluk ve ergenlik dönemlerinin hastalık ve sakatlıklardan olabildiğince uzak olması beraberinde en az riske sahip gebeliği getirir. Yine de tekrarlamakta fayda vardır ki; her gebelik başlı başına bir kriz dönemidir ve her gebelik potansiyel bir risk taşır.

Gebelik Açısından Risk

Risk, istenmeyen durumların oluşma olasılığıdır. Gebelik açısından risk ise, standart koşullar altında gerçekleşmesi beklenmeyen ancak önceden var olan ya da gebelikle birlikte gerçekleşebilecek durumların oluşma olasılığıdır.

İstatistiklere göre, gebeliklerin %15’i kadın vücudunda profesyonel bakıma ihtiyaç duyulacak nitelikte, hayati risk taşıyabilen komplikasyonlar gelişmesine sebep olabilmektedir. Yine istatistiklere göre, doğum ve lohusalık sürecinde yaşanan komplikasyonlar gelişmekte olan ülkelerde üreme yaşındaki kadınlar arasında önde gelen ölüm ve sakatlık nedenidir.

Dünya üzerinde, her dakikada ortalama 380 kadın gebe kalmakta, 110 kadının gebeliğinde komplikasyonlarla karşılaşılmakta, 40 kadın tehlikeli düşükler gerçekleştirmekte ve her dakikada bir kadın doğum esnasında yaşamını yitirebilmektedir.

Her gebelik dönemi potansiyel bir risk dönemidir ve bu sebeple erken tanılar ciddi önem taşımaktadır. Riskli durumların olabildiğince erken, yani prenatal dönemde saptanması, mümkün sorunların anne ve fetüsü en az etkileyecek şekilde çözülmesi açısından kritik ve önemli bir yere sahiptir. Prenatal dönem, döllenme ile başlayan ve doğuma kadar süren evredir. Bu evre, döllenmeden sonraki ilk hücre bölünmesini, organların ve sistemlerin farklılaşmaya başladığı ardından ise organ ve sistemlerin gelişimini tamamlandığı süreci de kapsayan, doğumla son bulan dönemdir. Bu sebepledir ki, gebeliğin tespitinden itibaren gebelik izlemi planlarına uygun hareket etmek ve sistemli şekilde kontrolleri gerçekleştirmek ciddi önem taşımaktadır.

Gebeliklerdeki Risk Oranları

Gebelikler, ortaya çıkabilecek risk oranlarına göre üçe ayrılmaktadır;

• Düşük riskli gebelik
• Riskli gebelik
• Yüksek riskli gebelik

Düşük riskli gebelik

Her gebelik potansiyel bir risk taşımaktadır ve bu sebeple gebeliklerin çoğunluğu düşük riskli gebelik olarak kabul edilmektedir. Bu durum, aktif olarak mevcut ya da gelişmekte olan bir komplikasyonun bulunmadığı anlamına gelmektedir. İstenmeyen belirtiler ya da fiziksel sorunlar olabilir ama çoğunlukla ciddi boyutlar taşımaz, hızlıca iyileşme görülür ve sağlıklı anneler tarafından sağlıklı çocuklar dünyaya getirilir. Laboratuvar ve tarama testleri normaldir.

Riskli gebelik

Laboratuvar testlerinin sonuçları normal olan ancak testlerin tekrar edilmesi ve sistemli bir şekilde kontrol edilmesi gereken gebeliklerdir. Yakından takip edilmeleri ve sürekli gözlemlenmeleri gerekse de, riskli gebeliklerin ayakta takip edilmesi mümkündür. Gerekli görülmesiyle birlikte daha yoğun bir sağlık bakımına ihtiyaç duymaları durumunda hastaneye yatmaları istenebilmektedir.

Yüksek riskli gebelik

Fetüs ya da annenin açık şekilde tehlikede olduğunun tespit edildiği gebeliklerdir. Başka bir deyimle, istenmeyen olumsuz bir etkenin, anneyi ya da fetüsü ve gebeliğin sonucunu olumsuz etkilemesidir. Yüksek riskli gebelikler, gebelikte oluşan komplikasyonlar ve gebelik öncesinde var olan sağlık durumları olmak üzere iki ana başlık üzerinden incelenmektedir.

• Gebelikte oluşan komplikasyonlar, gebelikle birlikte meydana gelen kanamalar ve gebeliğin beraberinde getirdiği durumlardır. Gebelikle birlikte, vücut sistemi farklılaşmaya başlar ve bu farklılaşma beraberinde birtakım komplikasyonlar getirebilir.
• Gebelik öncesinde var olan sağlık durumları, özellikle gebeliğin başlangıcında var olan riski ortaya koyan kalp hastalıkları, kan hastalıkları, rh uyuşmazlıkları, cinsel yolla bulaşan enfeksiyon hastalıkları, diyabet ve annenin yaşı ile ortaya çıkabilen durumlardır.

Yüksek riskli gebeliklerde gebelik öncesi en çok rastlanan riskler; annenin genç ya da ileri anne olması ya da annenin düşük kilolu ya da fazla kilolu olması durumlarıdır. Genç yaşta gelişen gebelikler, henüz gelişmekte olan bir vücut sistemine sahipken gebeliğin beraberinde getirdiği sistem değişikliğini kaldıramayabilir, bu bağlamda genç annelik önemli riskler taşımaktadır. Aynı doğrultuda, ileri yaş gebeliklerinin anne ve fetüs için yüksek risk taşıdığı bilinmektedir. İleri yaş gebeliklerinde, döllenme ve implantasyon kapasitesi azalacağından dolayı gebelikler yüksek risk taşıyabilmektedir. Önceden yaşanan ve hala devam etmekte olan birtakım sağlık sorunlarının olması da en tanınan risk faktörleri arasında yer almaktadır.

Yüksek riskli gebeliklerde ortaya çıkan riskler, fetüs ve ailesinin uyumunu zorlaştırabilmekte, gebeliği fazlasıyla zor bir kriz dönemine dönüştürebilmektedir. Bu sebeple, riskli durumların erken prenatal dönemde saptanabilmesi, mevcut sorunlara erken müdahale edilebilmesini ve ortaya çıkabilecek sorunlara, fetüs ve anneyi en az etkileyebilecek evrede müdahalesini mümkün kılar. Gebeliğin erken döneminde tespit edilen sorunlar çoğunlukla, etkili bir biçimde tedavi edilebilmektedir.

Gebelikte risk faktörleri genel itibariyle 3 ana grupta toplanabilir:

• Genel sağlık durumu ve bu duruma bağlı olarak sistemik durumlara sebep olabilen risk faktörleri
• Obstetrik durumlar (kadın üreme yolları, önceki gebelikler vb. ile ilgili durumlar)
• Duygusal ve psikolojik durumları içeren davranışsal ve sosyo-ekonomik bazlı birtakım faktörler

Her gebeliğin bir kriz dönemi ve potansiyel risk dönemi olduğuyla hareket edilmeli ve oluşabilecek bütün komplikasyonların en etkili biçimde önüne geçilmesi açısından dikkatli ve kontrollü hareket edilmesi önemli ve en az olumsuz etkinin oluşması açısından kritik bir yerde bulunmaktadır.