Gebelik şeker hastalığı, ilk defa gebelik sırasında tespit edilen veya gebelikle birlikte ortaya çıkan karbonhidrat intoleransı olarak tanımlanmaktadır. Gebelik diyabeti, gebelik döneminde meydana gelebilecek, özellikle fetüs ve yeni doğan da görülebilecek ciddi komplikasyonların %1,1-14,3 oranından sorumludur.

Gebelik şeker hastalığı, ilk kez gebelikte ortaya çıkan bir durum olabildiği gibi, glikoz intoleransı gebelikten önce de var olabilmektedir ve gebelik döneminde tespit edildiği için gebelik şeker hastalığı olarak adlandırılmaktadır. Gebelik şeker hastalığı geçirmiş olmak, tip 2 şeker hastalığı riski taşıyan genlere sahip olunduğu anlamına gelmektedir.

İnsanların çoğunluğunda şeker hastalığı genleri bulunmaktadır, fakat şeker hastalığı sadece kan tahlili uygulanarak teşhis edilebilmektedir. Şeker hastalığı kontrol altında tutulmaması durumunda, yüksek düzeyde kan şekeri oluşumuyla gözlerde, ayaklarda ve böbreklerde sorun çıkma riski artmaktadır. Bu bağlamda gebelik dönemi şeker hastalığını, kadınlarda %6-10, tüm gebeliklerde ise %2-4 oranında görülebilen, anne ve fetüsün metabolizmasını etkileyebilen bir hastalık olması bakımından ele almamız faydalı olacaktır.

Gebelik Şekeri Nedir?

Normal bir gebelikte, fetüsün büyümesini sağlayacak miktarda glikoz plasentadan serbestçe geçebilmekte ve annede hipoglisemi görülmesine sebep olmamaktadır. Gebeliğin ilerlemesiyle birlikte fetüsün büyümesine paralel olarak, plasenta hormonlarının bazılarında artış meydana gelmekte ve bu hormonların artışıyla birlikte, insüline karşı direnç oluşmaktadır. Sağlıklı pankreas tarafından insülin salgısı arttırılarak bu duruma yanıt oluşturulur, ancak glikoz tolerans bozukluğu olan kişilerde bu durum gebelik şeker hastalığına sebep olabilmektedir. Fetüs anneden geçen yüksek düzeyde glikoza, insülin salgısını yükselterek yanıt vermekte ve bu durum, lipid ve glikojen sentezine ve iri fetüs oluşumuna neden olabilmektedir.

Gebelikte Diyabet Risk Faktörleri Nelerdir?

Anne açısından gebelik şekeri tanısı yapılması durumunda, gelecekte diyabet gelişimi açısından yüksek risk ortaya çıkmakta ve aynı zamanda mevcut bu risklerden dolayı, koruyucu önlemler alınması ihtimali de artmaktadır. Bu bakımdan gebelikte şeker hastalığı ortaya çıkmasına sebep olan risk faktörlerini şu şekilde sıralayabilmekteyiz;

• Kişinin aile öyküsü; şeker hastalığı tanısında önemli bir faktörü oluşturmaktadır. Kişinin aile öyküsünün ayrıntılı şekilde değerlendirilmesiyle, şeker hastalığı ortaya çıkma riski tespit edilebilmektedir.
• Şişmanlık; kişide aşırı kilo alımı gebelik döneminde oluşabilecek şeker hastalığı riskini arttıran faktörlerden birini oluşturmaktadır.
• İleri yaş; kişide belli başlı hormonların salgılanma miktarında değişim meydana getirmekte ve gebelikte şeker hastalığı risk faktörlerinden birini meydana getirmektedir.
• Açıklanamayan ölü doğum öyküsü; söz konusu olan hastalar, gebelik döneminde şeker hastalığı sorunuyla karşılaşabilmektedir. Bu bakımdan kişinin önceki gebeliklerine dair bilgilerin değerlendirilmesi, mevcut gebelikte oluşabilecek risk faktörleri açısından önemli bir noktayı oluşturmaktadır.
• Gizli şeker öyküsü; kişilerde gebelikte ortaya çıkan şeker hastalıkları açısından önemli bir risk faktörü oluşturmaktadır.
• Şişman ya da düşük kiloda bebek doğurmuş olma durumu; gebelik döneminde şeker hastalığı ortaya çıkması açısından risk faktörü oluşturmaktadır. Salgılanan insülin miktarı, fetüsün iri yapıda olmasına sebep olabilmektedir. Bu bakımdan şişman ya da düşük kiloda bebek doğurmuş kişiler, risk faktörleri taşıyabilmektedir.
• Polikistik over hastalıkları; kişide gebeliğe bağlı şeker hastalıkları için risk faktörü oluşturmaktadır.
• Hipertansiyon; bulunan kişilerde aynı zamanda gebelik diyabeti riski de artmaktadır.

Gebelik şekeri risk değerlendirmeleri, gebeliğin planlanması öncesinde ve tüm gebelerde ilk gerçekleştirilen kontrollerde yapılmalıdır.

Gebelik Şekeri Risk Grupları Nelerdir?

Gebelik şekeri risk grupları, henüz gebelik planlaması aşamasında ya da gebeliğin ilk kontrollerinde değerlendirilerek belirlenmeli ve bu doğrultuda önlemler alınmalıdır. Gebelik şekeri risk gruplarını şu şekilde sıralayabilmekteyiz:

• Düşük Riske Sahip Gebelik Şekeri Grupları; 25 yaş altında ve aile ya da kendisinde gebelik şekerine dair öyküsü bulunmayan kişilerden oluşan risk gruplarıdır.
• Yüksek Riske Sahip Gebelik Şekeri Grupları; temelde hareketsiz bir yaşam sürmekte olan kişilerin ağırlıklı olarak oluşturduğu risk gruplarıdır. Aile öyküsünde şeker hastalığı bulunan ve hipertansiyona sahip kişilerdir. Dünyaya şişman bebek getirmiş olan kişiler de bu risk grubuna girmektedir. Aynı zamanda kan yağlarında artış gözlemlenen, polikistik over sendromu bulunan ve gizli şeker öyküsü olan kişiler, gebelik şekeri yüksek risk grubunda yer almaktadır.
• Çok Yüksek Riske Sahip Gebelik Şekeri Grupları; öncelikle gebelik öykülerinin değerlendirilmesi gereken kişilerdir. Gebelik şekeri bakımından çok yüksek riske sahip kişilerde, şişman bebek dünyaya getirme durumları ve aile öyküleri değerlendirilmelidir. Glikozüri ve polikistik over durumları, gebelik şekeri için çok yüksek risk grubunu oluşturmaktadır.

Gebelik Şekeri Durumlarında Alınması Gereken Önlemler Nelerdir?

Gebelik şekeri risk faktörleri değerlendirilerek, kişinin hangi risk grubunda yer aldığı ve bu doğrultuda nasıl önlemler alınması gerektiği, gebelik öncesi yapılan kontroller ve gebeliğin ilk kontrolleri sırasında belirlenebilmektedir.

• Kişilerde gebelik öncesi; göz muayenesi, kan basıncı durumu, efor testi, meme muayenesi, nöropati ve sinir sistemi kontrolü yapılmalıdır. Ayrıca, kalp ve dolaşım sistemi kontrolü için EKG değerlendirmesi yapılmalıdır.
• Alkol ve sigara kullanımı söz konusuysa, anında kesilmelidir.
• Kişinin kullandığı ilaçlar kontrol edilmeli, şeker hapları kullanılmaktaysa o andan itibaren kesilmeli ve insüline geçilmelidir.
• Kişinin beslenmesi düzenlenmelidir. Dengeli ve sağlıklı bir beslenme düzeniyle, gebelik şekerinin oluşturabileceği risklerin kontrol altına alınabilme olasılıkları artmaktadır.
• Kişi düzenli egzersizler uygulayarak gebelik şekeri hastalığıyla birlikte ortaya çıkabilecek olan risk faktörlerini engelleyebilmektedir. Özellikle, yüksek ve çok yüksek risk grubunda yer alan kişilerin, hareketsiz bir yaşam sürdürdükleri gözlemlenmektedir. Bu bakımdan kişi, düzenli egzersizler uygulayarak, ideal kilo dengesini sağlayabilmekte ve gebelik şekeri durumunda risk faktörlerine karşı önlem alabilmektedir.
• Gebelik şekeri durumlarında, Retinopati ve Nefropati takipleri yapılmalıdır.
• Bebek açısından zararlı olabilecek bazı ilaçların kesilmesi gerekebilmektedir.
• Kan şekeri kontrolleri düzenli olarak gerçekleştirilmelidir.